Pankreatit Nedir ?
Pankreatit pankreasın iltihabıdır. Akut pankreatit erkek ve kadınlarda hemen hemen eşit sıklıkta görülürken kronik pankreatit erkeklerde hada sık görülmektedir. Alkole bağlı vakalar genç yaşlarda (30-45) ortaya çıkarken safra taşına bağlı vakalar daha ilerki yaşlarda (50-65) görülür. Pankreatit genellikle ani bir atak şeklinde ortaya çıkarsa da (akut pankreatit) bazı vakalarda şiddetli bir atak veya tekrarlayan bir kaç atak sonrasında müzmin hale gelebilir (kronik pankreatit). Pankreasta inflamasyon (iltihap) başladığında pankreasın kendi ürettiği sindirim enzimlerinden zengin öz suyu bu öz suyun pankreas içinde taşındığı kanalların dışına sızarak pankreasın kendi dokusunu harap etmeye başlar. Bu enzimler içinde tripsin pankrasta oluşan hasarlanmadan özellikle sorumlu tutulur. Pankreasın bu şekilde kendi kendini sindirmeye başlaması sonucunda pankreatit oluşur. Pankreasın kendi kendisini sindirmesi sonucunda, salgıladığı sindirim enzimleri ve iltihaplanma sonrasında ortaya çıkan diğer maddeler sistemik dolaşıma karışarak tüm vücudun bu olaydan etkilenmesine sebep olurlar (örneğin şok ve böbrek yetersizliği gibi pankreas dışındaki organların fonksiyonlarında bozulma gibi ).
Akut pankreatitin en sık görülen iki önemli nedeni safra yolları taşları ve alkol kullanımıdır. Özellikle safra kesesinde 5mm ve daha küçük çapta ve çok sayıda taş varlığında ana safra yoluna düşen safra taşları aynı bölgeye boşalan pankreas kanalını da tıkayarak pankreas öz suyunun barsağa akmasını engelleyerek pankreatite sebep olur. Aşırı alkol içilmesi sonrasında da değişik mekanizmalar sonucunda pankreas enzimlerinin pankreas içinde aktif hale gelmesi nedeniyle pankreatit oluştuğu düşünülmektedir. Alkol alımından bir iki gün sonra bile pankreatit ortaya çıkabilir. Pankreatit oluşumu için alınması gerekli olan alkol miktarı her insanda farklılık gösterir. Alkol tüketiminin fazla olduğu batı toplumlarında alkole bağlı pankreatit daha sık görülürken doğu toplumlarında safra taşına bağlı pankreatit daha sık görülmektedir. Hastaların %15-20 kadarında pankreatite yol açan sebep ortaya çıkarılamaz ve bu vakalar idyopatik pankreatit olaral adlandırılır.
Akut pankreatitin diğer nadir görülen sebepleri arasında kan yağlarının aşırı yüksekliği (hipertrigliseridemi), kan kalsiyum seviyesinin yüksekliği (paratiroid bezinin fazla çalışması), ERCP gibi endoskopik girişimler, kabakulak enfeksiyonu, bazı ilaçların kullanımı, karın ameliyatları, akrep ve yılan sokması, karın travmaları, pankreas tümörleri, otoimmun pankreatit ve konjenital pankreatit sayılabilir.
Ana safra kanalı ve pankreas kanalı barsağa açılmadan önce birleşerek tek kanal haline gelirler ve safra yoluna düşen taşlar pankreas kanalını da tıkayarak pankreatitte sebep olurlar.
Kronik pankreatitte ise tekrarlayan pankreatit atakları veya uzun süre sessiz giden kronik pankreas inflamasyonu sonrasında pankreas dokusu artık sindirim için gerekli enzimleri ve hormonları yeterince yapamaz hale gelir. Bunun sonucunda yağ, şeker ve proteinlerin sindirim ve emilimi bozulur ve insülin salgılanmasındaki yetersizlik sonucunda da şeker hastalığı (Diabet) ortaya çıkabilir. Kronik pankreatitin en sık görülen sebebi kronik alkol kullanımı olmakla birlikte akut pankreatit oluşturan diğer sebepler de kronik pankreatit oluşturabilirler.