Stj.Dr.Funda Şanlı, Stj.Dr.Güneş Karakuş, Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
Apendiks (Appendix), karın boşluğunun sağ alt kadranında kalın barsağın kör barsak olarak adlandırılan başlangıç bölümünde bulunan solucan şeklinde bir barsak uzantısıdır. Bağışıklık sistemi ile ilgili bir organ olduğu bilinmekle beraber apendiks vücut için hayati önemi olan bir organ değildir. Apandisit ise apendiksin iltihabı ve enfeksiyonudur. Apandisit acil dahiliye ve cerrahi kliniklerine ani başlayan karın ağrısı nedeniyle yapılan başvurularda en sık görülen nedenler arasındadır. Toplumun %5’inden fazlası hayatının her hangi bir döneminde apandisit geçirmektedir. Apandisit 20 yaş öncesinde daha sık görülmekle beraber her yaşta ortaya çıkabilir.
Apendisit neden iltihaplanır?
Apandisitin nedeni henüz tam olarak anlaşılamamıştır ancak çoğu kez apendiks içindeki bir tıkanma olayı başlatır. Tıkanmanın sebebi küçük ve sert bir dışkı parçası, bir yabancı cisim (meyve çekirdeği vb.) veya nadiren barsak parazitleri olabilir. Bu tıkanma sonucunda apendiks ltihaplanır ve enfekte olur. Eğer oluşan iltihap tedavi edilmez ve artmaya devam ederse apendiks içindeki basınç artarak apendiks duvarı yırtılabilir. Patlamış bir apendiks bol miktarda bakteri içeren barsak muhtevasının karın boşluğuna kaçışına ve karın boşluğunun iltihaplanmasına neden olur ki bu hayatı tehdit eden bir durumdur (peritonit). Apendiks duvarındaki böyle bir yırtık apendiks etrafında içi irinli sıvı dolu odaklar (abse) oluşmasına da neden olabilir. Bu durum kadınlarda yumurtalık ve tüplerin enfekte olması sonucunda tüplerde oluşan tıkanıklıklar nedeniyle kısırlık tablosuna yol açabilir. Patlamış bir apendiks ayrıca kan dolaşımına bakterilerin geçişine neden olarak hayatı ciddi şekilde tehlikeye sokan bir tablo oluşturabilir (sepsis).
Apandisitin belirtileri nelerdir?
Aşağıda belirtilen tipik apandisit bulguları olguların ancak yarısında görülmektedir ;
-Karın üst kısmında veya göbek çevresinde başlayan, künt karakterde ve yeri tam olarak tarif edilemeyen ağrı veya rahatsızlık hissi, iştahsızlık ve hafif bulantı ( Bu bulgular genellikle apendiksteki iltihabın erken dönemlerine eşlik eder).
-Saatler sonra ağrının karnın sağ alt kısmına doğru kayarak daha iyi belirlenebilen bir alanda ve giderek artan bir şiddette hissedilmesi.
Muayene sırasında karın sağ alt kısmına bastırılınca bu bölümün hassas olduğu gözlenir ve basının birden bire kaldırılmasıyla ağrının keskin bir şekilde artması beklenir. Ağrı, hareket edince, ıkınınca veya öksürünce artabilir. Çoğu kişide, özellikle bebek ve çocuklarda ağrı karın sağ alt kısımda sınırlı kalmak yerine geniş bir alana yayılabilir. Yaşlı kişilerde ve hamile bayanlarda ağrı daha hafif, muayene esnasındaki hassasiyet de daha az olabilir. Özellikle hamilelerde apendiks gebelik nedeniyle yer değiştirmiş olduğundan ağrı karnın daha üst kısımlarında hissedilebilir. Genellikle 37 ile 38.5° C arasında değişebilen bir ateş bulunur. Apendiks patladığında genellikle ağrı karında daha geniş bir alana yayılır ve ateş artar. Enfeksiyonun şiddetlenmesi ve yayılması septik şok tablosuna neden olabilir.
Apandisit nasıl teşhis edilir?
Doktor hastanın şikayetleri ve karın muayenesinin ardından apandisitten şüphelenebilir. Eğer doktorun apandisit şüphesi güçlüyse hasta cerrahi tedavi için hazırlanır. Eğer tanı net değilse, genellikle ultrasonografi (USG) veya bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulur.Tanı için ayrıca laparoskopik yöntem de kullanılabilir (karın duvarında açılan bir delikten karın içine bakılması). Kan tahlilinde akyuvar veya lökosit olarak adlandırılan beyaz kan hücrelerinin sayısında enfeksiyona yanıt olarak oluşan bir artış görülür.
Tedavi
İltihaplı apendiksin cerrahi yöntemle çıkarılması ana tedavi yöntemidir. Apandisit operasyonlarının yaklaşık %15’inde apendiks normal bulunur ancak cerrahiyi karın ağrısının kesin nedeni anlaşılıncaya kadar ertelemek daha sonra tedavisi güç olan sonuçlara yol açabilir. İnfekte bir apendiks belirtilerin başlangıcından itibaren 24 saat içinde perfore olabilir (delinebilir). Cerrahide apandisit olduğu görüldüğünde iltihaplı apendiks çıkarılır (apendektomi) ve damar yoluyla antibiyotik verilir. Eğer ameliyata başlanır ve apandisit olmadığı görülürse apendiks yine de çıkarılır böylece hasta ilerde olası bir apandisit riskinden uzaklaştırılmış olur.
Erken bir operasyonla apendisit nedeniyle ölüm riski çok aza indirilebilir. Ameliyattan sonra hasta genellikle 1-3 gün içinde taburcu olur ve bu süre içinde iyileşme çabuk ve tamdır. Ancak operasyon yapılmaz ve uygun antibiyotik tedavisi başlanmazsa apandisit ölümcül olabilir.
Apendiks patlamışsa süreç çok daha ciddi ve risklidir. Geçmişte bu durum neredeyse her olguda ölümle sonuçlanırdı. Günümüzde cerrahi operasyon ve antibiyotiklerin ölüm oranını neredeyse sıfıra indirmesine rağmen tekrarlayan ameli yatlar gerekebilir ve iyileşme süreci uzun sürebilir.
Kaynaklar
1-Cartwright SL, Knudson MP Evaluation of acute abdominal pain in adults.Am Fam Physician. 2008;77:971-8.
2-Humes DJ, Simpson J.Acute appendicitis.BMJ. 2006;333:530-4.