ERCP
Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
ERCP nedir?
Doktorunuz hastalığınızın teşhis ve /veya tedavisi için ERCP adı verilen bir işlemin yapılması gerektiğine mi karar verdi? Bu yazı ERCP’nin sizin için neden gerekli bir işlem olduğunu ve nasıl yapıldığını daha iyi anlamanız amacıyla hazırlanmıştır.
ERCP karaciğer,safra yolları ve pankreas hastalıklarının teşhis ve tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. ERCP, Endoskopik (Endoscopic) (E), Retrograd (Retrograde) (R), Kolanjio (Cholangio) (C) ve Pankreotografi (Pancreatography) (P) sözcüklerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır.
Endoskopik sözcüğü, işlem sırasında endoskop (endoscop) adı verilen ve ucunda minik bir videokamera bulunan, ince ve oldukça esnek bir tüpten faydalanılacak olması nedeniyle kullanılmıştır. Endoskopi gastroenterologlar (Mide ve barsak sistemi hastalıkları konusunda uzmanlaşmış hekimler) tarafından gastrointestinal sistem hastalıklarının teşhis ve tedavisinde oldukça sık kullanılan bir yöntemdir. Gastrointestinal sistem, mide, barsaklar, karaciğer , safra yolları ve pankreas gibi organları içermektedir.
Retrograd sözcüğü geriye doğru, ters yönde ilerleme anlamına gelmekte olup, ERCP işlemi sırasında safra yollarının görüntülenmesinde kullanılan kontrast maddenin safra ve pankreas sıvısının barsağa akış yönünün aksi istikametine doğru enjekte edilmesinden dolayı kullanılmaktadır.
Safra ve pankreas kanallarının X ışını (röntgen) kullanılarak görüntülenmesi işlemleri kolanjiografi (Cholangiography) (safra yollarının görüntülenmesi), pankreotografi (pancreotography),pankreas kanalının görüntülenmesi ve kolanjiopankreotografi (Cholangiopancreotography) (safra ve pankreas kanallarının birlikte görüntülenmesi) olarak adlandırılır.
ERCP nin karaciğer,safra yolları ve pankreas hastalıklarının teşhis ve tedavisinde nasıl faydalı olabileceğinin anlaşılmasında safra kanalları ve pankreas hakkında daha fazla bilgi edinilmesi yardımcı olabilir. Safra karaciğer tarafından üretilen ve ağız yoluyla alınan gıdaların sindirilmesi ve emilmesi için gerekli olan bir madde olup karaciğerden ıtrah edilen zararlı maddeler de safra içinde barsağa atılırlar. Safra, safra kanalı adı verilen ince kanallar içinde akarak safra kesesinde birikir ve gerekli olduğunda ana safra kanalı aracılığı ile oniki parmak barsağına boşalır. Ana safra kanalının on ikiparmak barsaği ile birleştiği bölgede papilla olarak adlandırılan meme ucu şeklinde bir yapı bulunur (Papilla) ve pankreas kanalı da bu yapı içinde ana safra kanalı ile birleşerek oniki parmak barsağına açılır. Her iki kanal papilla içinde birleşerek veya birbirlerine çok yakın olarak barsağa açıldığından ERCP sırasında her iki kanala ait problemlerin birlikte teşhis ve tedavileri de mümkün olabilmektedir. Safra yollarında ve pankreas kanalında tıkanma veya daralma oluşturarak bazen pankreatit ve kolanjit gibi hayatı tehdit edebilecek ciddi durumlara yol açabilecek taş, tümör veya kronik iltihap gibi problemlerin tanı ve tedavisinde seçilecek teşhis ve tedavi yöntemi ERCP dir.
Safra yollarının anatomisi ve safra taşlarının bulunabileceği bölgeler
ERCP ye hazırlık:
ERCP öncesinde dikkat etmeniz gereken bazı hususlar aşağıda belirtilmiştir;
– ERCP den en az 8 saat önce hiçbir şey yemeyiniz ve içmeyiniz. Az miktarda su içmenizde bir sakınca yoktur.
– Kullanmakta olduğunuz ilaçlar hakkında doktorunuza bilgi veriniz. Özellikle Aspirin ve kan pıhtılaşmasını engelleyen diğer ilaçlar başta olmak üzere düzenli olarak kullanmakta olduğunuz ilaçların yapılacak işlemi etkileyebileceğini unutmayınız.
– Hamile olma olasılığınız varsa mutlaka doktorunuzu uyarınız.
– Antibiyotik ve ağrı kesiciler gibi daha vücudunuzda allerjik reaksiyonlara yol açtığını bildiğiniz tüm ilaçları doktorunuza bildiriniz.
– İşlem için doktor ve yardımcı sağlık personelinin size verdiği talimatlara uyunuz.
Doktorunuz yapılacak işlemi size anlatacak ve sizden, işlem hakkında daha önceden bilgi aldığınızı, yapılacak işlemi anladığınızı ve yapılmasını kabul ettiğinizi belirten bir formu imzalamanız istenecektir.
ERCP sırasında olacaklar:
ERCP her şey sizin rahatınızı gözetecek şekilde, bir röntgen masasında ve sol tarafınız üzerinde rahat bir pozisyonda yatarken yapılacaktır. Kan basıncınız, nabzınız ve kan oksijen düzeyiniz dikkatli bir şekilde takip edilecektir. İşlem öncesinde endoskopu rahat yutabilmeniz için boğazınız bir lokal anestezik sprey kullanılarak uyuşturulacak ve daha önce kolunuza takılmış olan bir kanül vasıtasıyla damar yolundan sakinleştirici ve ağrı kesici bazı ilaçlar verilecektir. Bu sayede kendinizi uykulu hissetmekle beraber kısmen uyanık kalacak ve işlem sırasında doktorunuzla iletişim kurabilmeniz mümkün olacaktır. 30-60dk sürebilecek olan ERCP işlemi sırasında pozisyon değiştirmeniz istenebilir. Daha sonra doktorunuz endoskopu size yutturarak yemek borusu ve midenizden geçtikten sonra oniki parmak barsağına ulaşarak ana safra kanalı ve pankreas kanalının barsağa açıldığı yer olan papillayı bulacaktır. Bundan sonra yapılacak iş papilla ucundaki milimetrik boyuttaki küçük delikten ince bir kanül geçirerek kontrast madde enjekte etmek suretiyle safra yolları ve pankreas kanalının görüntülenmesini sağlamak ve filimlerini çekmektir. Bu işlemlerden sonra safra yolları veya pankreas kanalında tesbit edilen bazı patolojilerin aynı seansda tedavi edilmesine çalışılır. Örneğin, safra yollarında bir taş tesbit edildiğinde bazı özel yöntemlerle çıkarılır veya safra yollarında oluşmuş olan darlıklar stent denilen ince borucuklar takılarak tedavi edilir. Gerektiğinde daha sonra incelenmek üzere bazı doku örnekleri alınabilir.
Hastaların %80-85’inde ERCP işlemi başarılı olmakta, %15-20’sinde ise belirgin bir neden olmamasına rağmen başarı sağlanamamaktadır.
ERCP sırasında safra yollarına kontrast madde verilmesinden
sonra çekilen röntgen filminde safra yollarının görünümü
ERCP sonrası:
İşlem bittikten sonra doktorunuz veya yardımcı sağlık personeli tarafından evinize gidebileceğiniz söylenene kadar müşahade altında kalmanız gerekecektir. ERCP, genellikle hastaneye yatırılmadan uygulanan bir işlem olmakla birlikte bazen kısa bir süre hastanede yatmanız gerekebilir.
Eve dönme zamanı geldiğinde ERCP sırasında kullanılan sakinleştirici ilaçlar nedeniyle bir süre daha üzerinizdeki uyku hali devam edeceğinden işlem sonrasında sizi evinize görürebilecek bir refakatçinizin olması gerekir. Gününkalan bölümünde motorlu araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaktan, önemli kararlar vermekten kaçınmanız uygun olacaktır. Biz size sakin bir şekilde dinlenmenizi öneririz.
Doktorunuz ne zaman gıda almaya başlayabileceğiniz konusunda sizi bilgilendirecektir. Genellikle işlem bittikten birkaç saat sonra hafif gıdalar alınmasında bir sakınca yoktur. ERCP sonrasında karındaki şişkinlik hissi bir iki gün sürebilir ve dışkılama alışkanlığınızda birkaç gün sürebilecek hafif değişiklikler olabilir. ERCP yi takip eden 48 saat içinde siyah renkte dışkılama ve/veya dışkıda kan gördüğünüzde, aşırı bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı, aşırı halsizlik, baş dönmesi, yüksek ateş, üşüme, titreme gibi şikayetleriniz olduğunda lütfen vakit geçirmeden doktorunuzu arayınız.
ERCP sırasında oluşabilecek komplikasyonlar:
ERCP sırasında barsaklarda veya safra yollarında delinme, kanama, pankreatit (pankreas iltihabı), kolanjit (safra yollarında iltihap oluşması) ve bazen bu iltihabın kana karışması gibi istenmeyen durumlar oluşabilir. Bu türde ilave güçlüklerin (komplikasyonlar) oluşma oranı %10 un altında olmakla birlikte bazen cerrahi tedavi gerekebilir. Bu komplikasyonlara bağlı ölüm oranı %1 in altındadır.
ERCP de komplikasyonlar
ERCP sırsında gerektiğinde size uygulanabilecek tedavi yöntemleri:
Sfinkterotomi ve safra yollarındaki taş ve/veya safra çamurunun çıkarılması:
ERCP sırasında safra yollarında taş,çamur ve darlık saptanması halinde doktorunuz, ana safra kanalının barsakla birleştiği bölgede bulunan (papilla) küçük delikçiği elektrokoter yardımı ile keserek genişletebilir. Bu işlem sfinkterotomi (papillotomi) olarak adlandırılır ve ağrısızdır. Daha sonra genişletilen bu delikten özel olarak imal edilmiş olan kateterler sokularak safra yolları içinde bulunan çamur ve/veya taşlar çıkarılır ve dışkı ile atılmak üzere barsağa bırakılır.
Safra kanalı ağzının kesilmesi
Safra yolundan balonlu kateterle taş çıkarılması
Safra veya pankreas kanallarına stent yerleştirilmesi:
Stent, endoskopun içinden geçirilerek safra veya pankres kanallarına itilen, değişik boylarda olabilen, ince, plastik veya metal bir borucuktur. Stentler safra yollarında safranın barsağa akmasına engel olan durumlarda kullanılırlar. Takılan stentler zamanla tıkanabileceği için bir süre sonra değiştirilmeleri gerekebilir.
Nazobiliyer tüp yerleştirilmesi:
Bazen safranın boşalmasını kolaylaştırmak amacıyla ince ve uzun bir plastik tüpün bir ucu safra yolları içine bırakılarak diğer ucu mide ve yemek borusundan geçirilerek burundan dışarı çıkarılmak suretiyle safranın dışarı alınması sağlanabilir ve bu tüpün birkaç gün kadar bu şekilde bırakılması gerekebilir. Tüp başlangıçta hafif bir rahatsızlık vermekle birlikte yeme ve içmenizi engellemez.
Sorularınız için;
Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
0216 3505372
adobrucali@yahoo.com