Alzheimer tedavisinde kullanılan ilaçlara bağlı yan etkiler
Günümüzde Alzheimer hastalığının tedavisinde temel olarak beş ilaç kullanılmaktadır. Bunlardan dördü asetilkolin esteraz inhibitörü (Takrin, Rivastigmin, Donepezil, Galantamin), biride bir NMDA (n-metil-d-aspartat) reseptör antagonisti olan ve Alzheimer hastalığındaki davranışsal problemlerin çözümünde etkili olduğu kanıtlanmış olan ‘memantin’ dir. Bu ilaçların en sık karşılaşılan yan etkileri arasında bulantı, kusma, ishal, kabızlık, hazımsızlık (dispepsi), uykusuzluk, baş ağrısı, baş dönmesi, halüsinasyon, konstipasyon,ajitasyon, öksürük ve nadir olarak mide asit salgısında artma sayılabilir.
Takrin (Cognex)
Takrinin etki mekanizmasının temeli asetilkolini katabolize eden asetilkolinesteraz enziminin inhibisyonudur. Bu nedenle yan etkilerinin bir kısmı kolinerjik etkisine bağlıdır. İlacın karaciğer için doğrudan toksik olması nedeniyle (hepatotoksik ilaç) hastaların %25-30 unda serum transaminaz düzeylerinde artma görülür (Bkz. karaciğer fonksiyon testleri). Bu etki geri dönüşlüdür ve ilaç kesildikten ya da doz azaltıldıktan sonra 1-2 ay içinde transaminaz düzeyleri normale döner. İlacın görülebilecek diğer yan etkileri iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, hazımsızlık, reflü benzeri şikayetler, terleme, kas ağrıları ve dengesizliktir.
Rivastigmin (Exelon, Ristard,Divasmin,Ristart vb.)
Kapsül, flaster ve solüsyon gibi versiyonları bulunur. İlaca sabah ve akşam olmak üzere 1,5 miligram ile başlanır. Tolere eden hastalarda doz arttırılarak doz günde iki kez 6 miligrama kadar çıkarılır. İlaç yemekle beraber alınır.Mide bulantısı, kusma, hazımsızlık,iştahsızlık, kilo kaybı, ishal ve ülsere bağlı mide kanaması gibi yan etkilere neden olabilir.
Donezepil (Aricept, Alzamed,Dement, Donefix vb)
Bu ilaç türünün yalnızca tablet ve ağızda dağılan versiyonu bulunmaktadır. Günde bir defa 5 miligram olacak şekilde tedviye başlanır. 1 ay düzenli kullanıldıktan sonra dozu 10 miligrama kadar çıkarılır. İshal, mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir. Mide asit salgısını artırarak mide ve onikiparmak bağırsağında ülser gelişmesine yol açabilir. Nadir görülen diğer yan etkileri arasında ağız kuruluğu, dışkı kaçırma ve aşırı susama sayılabilir.
Galantamin (Beklamen, Razadyne, Reminyl vb.)
4.8 mg tablet ve 8-16 ve 24 mg kapsüller şeklinde bulunmaktadır. İlaca sabah ve akşam olmak üzere 4’er miligram ya da akşamları 8 mg olacak şekilde başlanır. 1 ay düzenli kullanımdan sonra 16 mg kadar çıkarılabilir. Günlük doz 24mg üzerine çıkılmamalıdır. Kalp hızını yavaşlatma (bradikardi), bulantı, kusma, ishal, mide ekşimesi (reflü), terleme, aşırı susama hissi gibi yan etkilere neden olabilir.
Memantin (Melanda, Ebixa, Alceba, Alzant,Demaxi vb.)
Antiglutamaterjik bir ajandır (NMDA, n-metil-d-aspartat, reseptör antagonisti). Bu gruba dahil olan tek ilaçtır. Özellikle orta ve şiddetli Alzheimer hastalarında olumlu etki yaratabilmektedir. Memantinin 10 miligramlık tablet ve damla şeklinde formları vardır. Günde bir defa 5 miligram ile başlanıp doz artımı yapılarak bir ay sonra sabah ve akşam olmak üzere günde iki defa 10mg olacak şekilde kullanılır. Mide bulantısı, ishal, kabızlık, halsizlik, sersemlik, hipertansiyon, baş ağrısı, hızlı kilo alma ve ağız çevresinde ve dudaklarda yaralar oluşması gibi yan etkilere neden olabilir.