Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
Polip nedir?
Polipler barsak yüzeyinden başlayarak barsak içine doğru çıkıntı yapmış saplı veya sapsız tomurcuk veya mantar şeklinde uzantılar şeklinde oluşan iyi huylu tümörlerdir. Polipler nonkanseröz (kanser olmayan) tümör veya neoplazi olarak tarif edilir. Sindirim sistemi kanalının herhangi bir yerinde oluşabilirler ancak çoğunlukla kalın barsakda yerleşim gösterirler. Birkaç milimetreden 6-7cm e kadar değişebilen çaplarda olabilirler. Genellikle kalın barsağın farklı yerlerinde dağılmış halde birden fazla polip bulunur. Poliplerin neden bazı insanlarda oluşup diğerlerinde oluşmadığı sorusu halen tam olarak cevaplanmış değildir. Yağdan zengin ve liften fakir bir diyetle beslenmenin polip oluşumunu kolaylaştıran bir faktör olabiliceği düşünülmüştür ancak kalıtsal faktörlerin daha önemli olduğu kabul edilmektedir. Antiromatizmal ilaçlar ve kronik aspirin kullanımının polip oluşumunu engelleyebildiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
Yaygın olan iki farklı polip türü vardır: hiperplastik polip ve adenomatöz polip. Hiperplastik polipler kanser gelişme açısından risk oluşturmaz bu yüzden pek önemli değildirler. Adenomatöz poliplerin büyük bir kısmı kanserleşmez, ancak hemen tüm kalın barsak kanserlerinin bir adenomatöz polipten kaynaklandığı düşünülmektedir. Hiperplastik polip ile adenom arasındaki ayırım polipten küçük bir örnek alınarak (biyopsi) veya polipin tamamen çıkarılarak (polipektomi) incelenmesi ile yapılabilir. Hangi adenomatöz polipin kanserleşeceğini söylemek mümkün değilse de çapı 2cm den büyük olan adenomatöz poliplerin kanserleşme ihtimallerinin daha fazla olduğu bilinmektedir. Bazen büyük polipler içinde gözle veya biyopsi alıması ile farkedilemeyecek kanser odakları bulunabilir. Bu durumda polipin tamamen çıkarılması tavsiye edilir.
Kalın barsakta polipin endoskopik görünümü
Kolon poliplerinin görülme sıklığı nedir ve daha çok kimlerde görülür?
Yaş ilerledikçe barsaklarda polip oluşma olasılığı artar. 30 yaş ve altında oldukça nadirken, 50 yaş civarındaki bireylerin ¼ inde, 70 yaş civarındaki insanların da hemen yarısında kalın barsak polipi görülür. Poliplerin oluşma nedeni henüz bilinmemektedir.
Polip gelişiminde en büyük risk faktörü 50 yaşın üzerinde olmaktır. Eğer aile bireylerinin birinde polip ya da kalın barsak (kolon) kanseri hikâyesi varsa polip gelişme riski artar. Ayrıca daha önceden polipi olan ya da kolon kanseri hikâyesi olan kişide de yeni polip olma olasılığı daha yüksektir. Diğer yandan, nadir de olsa, sindirim sisteminde çok sayıda polip varlığı ve kansere dönüşümü ile birlikte olabilen bazı kalıtsal hastalıklarda daha genç yaşlarda barsaklarda polipler oluşabilir.
Bağırsakta polip olduğu nasıl fark edilir?
Birçok polip herhangi bir bulguya yol açmaz, büyük olanlar ise dışkıda kan görülmesine yol açabilirlersede genelde bulgu vermezler. Bundan dolayı polipleri bulmanın en iyi yolu herhangi bir şikâyeti olmayan kişilerin taranmasıdır. Birçok farklı tarama tekniği uygulanabilir. Bunlar; dışkı örneklerinde kan araştırması, kolonoskopi kalın barsağın incelenmesi ya da baryum enema gibi radyolojik bir testin kullanmasıdır (Bkz. Kolon kanserinden krorunma). Eğer bu yöntemlerin herhangi birinde polip görülürse ya da şüphelenilirse, doktorunuz genellikle size kolonoskopi yapılarak polipin görülerek değerlendirilmesini ve alınmasını tavsiye edecektir. Çünkü kolonoskopi polip bulmanın en güvenilir yoludur. Birçok uzman günümüzde kolonoskopi ile tarama yapılmasını önermektedir, bu yöntemde polip görüldüğünde aynı seansta çıkarılması mümkün olmaktadır.
Poliplerin makroskopik görünümlerine göre sınıflandırılması
Bağırsaktaki polipler nasıl alınır? Polip çıkarmanın istenmeyen yan etkileri var mıdır?
Kolonoskopi esnasında görülen poliplerin büyük bir kısmı aynı seansta çıkarılabilmektedir. Her gastroenteroloğun tekniği küçük farklılıklar göstermekle birlikte temelde uygulanan yöntem aynıdır. Polipektomi snare olarak adlandırılan halka şeklindeki bir aletle polip sapından yakalandıktan sonra elektrik akımı kullanılarak kesilerek çıkarılır. Bu işleme polipektomi denir. Barsak iç yüzeyi kesme veya yakma olaylarına duyarsızdır, bu yüzden işlem sırasında herhangi bir rahatsızlık hissedilmez. Kesilen polip daha sonra patoloji laboratuvarına gönderilerek mikroskop altında incelenir ve hangi türde bir polip olduğu ve kansere dönüşüm bulguları olup olmadığı belirlenir.
Kolonoskopi esnasında yapılan polipektomi ayaktan takip edilen hastalara yapılabilecek bir işlemdir. Nadir de olsa polipektominin yapıldığı yerden kanama olabilir. Diğer bir risk ise çok nadir de olsa aynı yerin yırtılmasıdır (perforasyon). Durmayan kanamalar kolonoskopi sırasında müdahale edilerek durdurulur, ancak nadiren polipektomiden bir kaç gün veya hafta sonra da kanama oluşabilir. Bu nedenle aspirin, plavix ve coumadin gibi kan pıhtılaşmasını güçleştirebilecek ilaçların polipektomi yapılmadan en az 5 gün önce kesilmesi ve gerekli olduğunda pıhtılaşma testlerinin (koagülasyon testleri) yapılması gerekir. Polipektomi sırasında barsak duvarının yırtılması (perforasyon) ise çok nadir görülebilecek bir durum olup hemen her zaman cerrahi müdahale gerekir.
Kolonoskopi sırasında polipin snare ile çıkarılması (polipektomi)
Doktorunuz bir sonraki kolonoskopinin ne zaman yapılması gerektiğine karar verecektir. Çıkartılan poliplerin sayısı ve büyüklükleri, polipin tipi, ailenizde kalın barsak kanseri bulunup bulunmaması gibi değişik faktörler zamanlamayı etkileyecektir. Eğer polipler küçük ise ve kalın barsağınız iyi temizlenmiş ve kolonoskopi sırasında tam olarak incelenebilindiyse genellikle üç yıl sonra kolonoskopinin tekrarlanması önerilir. Eğer tekrarlanan kolonoskopiniz polip açısından herhangi bir bulgu taşımıyorsa gelecek beş yıl boyunca ek bir işleme gerek yok demektir. Çıkarılan polipiniz yassı (sapsız), geniş ve büyük ise (>1cm) doktorunuz polipin tamamen çıkarılmış olduğundan emin olmak için, doğru bir yaklaşım olarak, birkaç ay sonra kolonoskopinin tekrarlamasını önerecektir. Genel yaklaşım polipektomi sonrasında, riskli polip (advanced adenoma; >1cm villöz veya tubulovillöz adenom veya yüksek dereceli displazi saptanan adenomlar) veya 3 veya daha fazla sayıda adenom alınan kişilerde 3 yıl sonra, <1cm bir veya iki tubuler adenom alınan kişilerde ise 5-8 yıl sonra kolonoskopinin tekrarlanması şeklindedir (Bkz.Kolon kanseri).
Kaynaklar
1-Barnard JA.Gastrointestinal polyps and polyp syndromes in adolescents.Adolesc Med Clin 2004;15:119-29.