BESİN ALERJİLERİ VE BESİN İNTOLERANSI
Besin Allerjilerinde Tanı ve Tedavi:
Öykü, fizik muayene, eliminasyon diyeti (eleme testi), deri prik tesi (Prick test) veya antijene özgül IgE ölçümü ve besin yükleme testi ile tanı konulur.
Fizik muayenede (beden muayenesi) deride pullanma, kuruluk, alerjik burun kaşıntı ve/veya akıntısı (alerjik selam), hışıltılı solunum ve öksürük gibi atopik hastalık bulguları olabilir.
Basit eliminasyon diyetleri (Gıda eleme testleri): Besin alerjilerinin tanısına olanak sağlayan diyetlerdir. Tanı için objektif testler olmadığı durumlarda klinik hikâyeye dayanarak alerji yaptığı düşünülen besin veya besinlerin yasaklanması yoluna gidilir. Bir veya birkaç besinin (süt, yumurta gibi) yasaklandığı basit eliminasyon diyeti ve hipoallerjenik diyet gibi çeşitli tipleri vardır. Tanı sonrası tedavide de eliminasyon diyeti kullanılır. Örneğin inek sütü alerjisi olan çocuğa süt ve süt türevleri içeren tüm besinler diyetten çıkartılır.
Çoklu eliminasyon diyetleri: Eğer basit eliminasyon diyetinde alerjiye neden olan besin anlaşılmıyorsa daha karmaşık bir eliminasyon diyeti uygulanır. Çoklu eliminasyon diyetleri iki aşamada incelenir;
1-Başlangıçta besin alerjisini oluşturabilecek büyük bir grup diyetten çıkarılır ve belli bir süre sonra bu besinler diyete tek tek eklenir.
2-Çok sayıda besin diyetten yavaş yavaş çıkartılır.
Elemental diyetler (basit diyet): Besin öğelerinin basit formlarının karışımından oluşan, sindirim ve emilimi kolay posasız ticari diyetlerdir. 1950 li yıllarda geliştirilmiş ve daha sonra enteral (ağızdan) beslenme için en iyi diyet türü olarak değerlendirilmiştir. Ancak bu diyetlerin bileşimindeki besin öğeleri gerçek anlamda elemental (en basit) formda olmayabilir.
Deri prick testi (deriye iğneyle alerjen madde enjeksiyonu – epidermal test):
En sık uygulanan alerji testidir. Hastaya ağrı ya da acı vermeyen, kısa sürede neticelenen bir testtir. Alerjik rinit (alerjik nezle), alerjik astım, ürtiker (kurdeşen ya da dabaz), gıda alerjisi, arı alerjisi gibi hastalıklarda uygulanır. Genellikle kolun iç kısmına yapılır. Alerjen içeren sıvı test materyali deriye damlatılır. Derinin en üst tabakasında küçük bir çizik oluşturularak alerjenin deriye sızması ve buradaki alerji hücreleri ile birleşmesi sağlanır. Bu uygulama “lancet” adı verilen steril ve tek kullanımlık ucu sivri materyallerle yapılır. Test uygulandıktan sonra 10-15 dakika beklenir ve takiben ortaya çıkan deri bulguları değerlendirilir. Pozitif deri testinin hastada besin alerjisi olduğunu gösterme olasılığı yaklaşık %50 iken, negatif deri testinin hastada besin alerjisi olmadığını gösterme olasılığı %95tir.
Yükleme testleri :
Yükleme tsetleri şekilde yapılır;
1-Açık yükleme: Doktor da hasta da verilen besini bilir. Süt çocuklarında sık olarak uygulanan bir testtir.
2-Tek taraflı açık yükleme:Yüklenen besinin içeriğini sadece doktor bilir.
3-Çift kör, plasebo kontrollü oral besin yükleme: Doktor da hasta da verilen besinin içeriğini bilmez. Genelde altı dozda artırılarak.yükleme yapılır Tanıda halen altın standart çift kör plasebo kontrollü oral besin yükleme testidir. Besin yükleme (provokasyon) testleri anafilaktik yanıt oluşma riskinden dolayı hastanede uygulanması gereken yöntemlerdir.
Bu testlerle kesin tanı konulduktan sonra alerjiye neden olan besin diyetten çıkarılır. Önceden ağır anafilâksi geçirmiş olanlar, astımlılar, fıstık alerjisi olanlar, atopik bünyeliler anafilâksi açısından riskli gruplardır ve acil bir durumda kullanmak üzere yanlarında devamlı hazır adrenalin (Epipen), antihistaminik ve kortizon bulundurmalıdırlar.
Besin intoleransı testleri:
Bu amaçla geliştirilmiş değişik testler mevcuttur (Imopro, York testi, foodprint, fooddefect vb.). Değişik besin maddelerine karşı oluşmuş olan IgG tipi antikorların kanda tesbit edilmesine yönelik testlerdir. Kanda saptanan IgG türü antikorun miktarına göre besin intoleransının şiddeti ölçülür.