Safra Taşları
Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
Safra kesesi karnın sağ üst kısmında, karaciğerin altında yerleşmiş armut şeklinde bir organımızdır. Karaciğerde yapılan safra, barsağa geçmeden önce safra kesesine gelerek burada birikir ve konsantre hale gelir. Yemek sonrasında safra kesesi kasılarak içindeki safranın safra yolları vasıtasıyla barsağa akması sağlanır. Safra, barsakta yağların sindirimi ve emilimi için gereklidir.
Safra yolları ve komşu organların anatomisi
SAFRA KESESİ TAŞLARI NASIL OLUŞUR?



SAFRA TAŞI KİMLERDE OLUŞUR?
SAFRA KESESİ TAŞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Safra kesesi iltihabı ( İnflamasyon-yangı): Bazen taşlar safra kesesinde iltihaplanmaya sebep olabilir ve bu durum safra kesesi bölgesinde künt ve dolgunluk şeklinde hissedilen hafif veya orta şiddetteki bir ağrıdan, bulantı kusma, üşüme, titreme ve ateşle birlikte olabilen şiddetli ağrıya kadar değişebilen bir tablo oluşturabilir. Bu tablo akut kolesistit olarak bilinir ve ciddi bir durumdur.
Sarılık: Safra taşları safra yollarına düştüklerinde safranın barsağa akmasını engelleyerek göz aklarında ve deride sararmaya, idrar renginde koyulaşmaya ve dışkı renginde açılmaya sebep olabilir (sarı- kirli koyu beyaz renkte dışkılama). Bu durum tıkanma sarılığı olarak adlandırılır ve barsağa akamayan safra içindeki bilirubin adlı pigmentin kana karışarak kan seviyesinin yükselmesine ve idrarda fazla miktarda atılmasına bağlıdır.
Pankreatit: Safra taşları safra yollarına düştüğünde safra kanalı ile birlikte pankreas kanalında da tıkanmaya yol açarak akut pankreatite sebep olabilir (Anatomik şekilde safra ve pankreas kanallarının ilişkisine bakınız). Akut pankreatitte karnın orta ve üst kısımlarında hissedilen ve kuşak tarzında yanlara yayılarak sırta yayılabilen şiddetli ağrı ile birlikte hastanın genel durumu hızla bozulur. Hastanın hastaneye yatırılarak izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilir.
Diğer belirtiler: Safra taşları yukarıda anlatılan bulgular dışında bazen karında şişkinlik, gaz, hazımsızlık, bulantı ve yağlı yemeklerden sonra oluşan bir rahatsızlık hissi şeklinde daha hafif belirtiler oluşturabilir.
TEŞHİS

Tomografide safra taşının görünümü
TEDAVİ
Yağlı ve yumurtalı gıdalar safra kesesinin kasılmasına yol açtığından bu tür gıdaların tüketilmesi bazen ağrının başlamasına yol açabilirsede tesadüfen safra kesesi taşı saptanan bir kişinin özel bir diyet uygulamasıne gerek yoktur. Diyabetik hastalarda ve porselen safra kesesi olanlarda herhangi bir bulgu ortaya çıkmadan elektif şartlarda cerrahi girişimle safra kesesinin çıkarılması (kolesistektomi) önerilir. Semptomatik hale gelen hastalarda tavsiye edilecek tedavi yöntemi laparoskopik kolesistektomidir (Karın duvarına büyük bir kesi yapılmadan açılan birkaç adet delik ve videoendoskopik görüntüleme vasıtasıyla safra kesesinin çıkarılması işlemi). Bu yöntemle hastanede kalma süresi kısalmakta ve hasta operasyondan sonraki 24-48 saat içinde evine gönderilebilmektedir. Laparoskopik kolesistektomi uygulanamayan vakalarda seçilecek yöntem açık ameliyatla yapılacak kolesistektomidir. Safra yollarına düşen taşların çıkarılmasında uygulanacak yöntem ERCP dir ve genellikle kolesistektomiden önce yapılması tavsiye edilir.
Başka tıbbi problemleri nedeniyle genel anestezi alamayacak hastalarda veya ameliyat olmayı istemeyen hastalarda taş eritme veya kırma tedavileri denenebilir. Bunun için safra taşının kolesterol taşı yapısında olması, taşların belli sayı ve büyüklükte olmaları ve safra kesesinin kasılma kabiliyetini kaybetmemiş olması gerekir. Taşların tamamen erimesi genellikle 1 ile 2 yıl arasında değişen bir süre alabilir. Tedavi kesildikten sonraki bir yıl içinde genellikle taş oluşumu tekrarladığından idame tedavisi gerekir. Maliyeti yüksek bir tedavi şeklidir. Bu nedenle taş eritme tedavisi sık başvurulan bir yöntem değildir. Bazen büyük safra taşları, böbrek taşlarında uygulandığı gibi vücut dışından uygulanan ses dalgaları ile kırılarak daha küçük parçalara ayrılır ve daha sonra taş eritme tedavisi uygulanır.
Kaynak:
1)Wang D,Afdhal N. Pathophysiology, diagnosis and management of gall stones. In:Gastrointestinal and liver disese.ED:Feldman M, Friedman LS,Brabdth LJ,9’th edition,Philadelphia,2010,pp:1089-1119.
Sorularınız için;
Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
0216 3505372
adobrucali@yahoo.com